କୁମ୍ଭକାର ଙ୍କ ପର୍ବ କୁରାଳ ପଞ୍ଚମୀ

ନିମାପଡ଼ା, (ସନ୍ତୋଷ ଦାଶ):ମାର୍ଗଶୀର ମାସ ଶୁକ୍ଳପକ୍ଷ ପଞ୍ଚମୀ ତିଥିକୁ କୁରାଳ ପଞ୍ଚମୀ ରୂପେ ପାଳନ କରାଯାଏ। ଏହା କୁମ୍ଭକାର ମାନଙ୍କର ଏକ ବଡ଼ ପର୍ବ। କୁରାଳ ପଞ୍ଚମୀ ଠାରୁ ନବମୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହି ପାଞ୍ଚ ଦିନିଆ ପର୍ବରେ କୁମ୍ଭକାର ମାନେ ରୁଦ୍ରପାଳ ଓ ରତ୍ନେଶ୍ଵରୀ ଙ୍କୁ ପୂଜା କରିବା ସହ ସେମାନେ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା ସମସ୍ତ ସରଞ୍ଜାମ କୁ ମଧ୍ୟ ପୂଜା କରନ୍ତି। ଏହି ପାଞ୍ଚ ଦିନ କୈାଣସି କାମ ହୋଇ ନ ଥାଏ। ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରରେ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ସେବା ଥିବା କୁମ୍ଭକାର ମାନେ କୁମ୍ଭାରପଡ଼ା ଠାରେ ରହନ୍ତି। ସେମାନେ ମଧ୍ୟ କୁରାଳ ପଞ୍ଚମୀ କୁ ବଡ଼ ଧୁମଧାମରେ ପାଳନ କରନ୍ତି। ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରକୁ କୁଡୁଆ ଇତ୍ୟାଦି ସମସ୍ତ ମାଟି ପାତ୍ର କୁମ୍ଭକାର ନିଯୋଗ ଯୋଗାଇଥାଏ। ଦୈନନ୍ଦିନ ବ୍ୟବହାର ହେଉଥିବା କୁଡୁଆ ଦ୍ଵିତୀୟ ଥର ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର ହୁଏ ନାହିଁ। କୁଡୁଆ କାହିଁକି ବରଂ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର ହେଉଥିବା ସମସ୍ତ ମାଟିପାତ୍ର ଥରେ ମାତ୍ର ବ୍ୟବହାର ହେଇଥାଏ। ତେଣୁ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରରେ ବହୁ ମାତ୍ରାରେ ମାଟିପାତ୍ର ରେ ଆବଶ୍ୟକତା ପଡ଼ିଥାଏ ଓ କୁମ୍ଭକାର ନିଯୋଗ ଏହି ସମସ୍ତ ଆବଶ୍ୟକତା କୁ ପୂରଣ କରିଥାଏ।ଲୋକକଥା ଅନୁଯାୟୀ କୁମ୍ଭକାର ମାନେ ବିଷ୍ଣୁ ଙ୍କର ଅଂଶ ରୁଦ୍ରପାଳ ଓ ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ଝିଅ ରତ୍ନେଶ୍ଵରୀଙ୍କ ଠାରୁ ଜାତ ହୋଇଛନ୍ତି। ସଂସାର କୁ ରନ୍ଧନ ପାତ୍ର ଯୋଗାଉଥିବା ଏହି କୁମ୍ଭକାର ମାନଙ୍କୁ ବିଷ୍ଣୁ ତାଙ୍କର ଚାରୋଟି ଆୟୁଧ ଶଙ୍ଖ, ଚକ୍ର ,ଗଦା ଓ ପଦ୍ମ ଦେଇଥିଲେ। ତେଣୁ କୁମ୍ଭକାର ମାନେ ଏହି ଚାରୋଟି ଆୟୁଧ ସହ ସେମାନେ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା ଭାଟିକୁ ମଧ୍ୟ ଏହି ପାଞ୍ଚ ଦିନ ପୂଜା କରନ୍ତି। କୁରାଳ ପଞ୍ଚମୀର ବହୁ ପୂର୍ବରୁ ରୁଦ୍ର ପାଳ ଓ ରତ୍ନେଶ୍ଵରୀ (ବିଷ୍ଣୁ ଓ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ) ଙ୍କ ମୃଣ୍ମୟ ମୂର୍ତ୍ତି ନିର୍ମାଣ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଯାଏ। ଯେଉଁ ମାନେ ଏହି ଦୁଇଟି ମୂର୍ତ୍ତି କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ ସେମାନେ ଗଣେଶଙ୍କ ର ଛୋଟ ମୂର୍ତ୍ତି କୁ ମଧ୍ୟ ପୂଜା କରନ୍ତି। ଗୋଟିଏ ଦିନ ଆଗରୁ ସେମାନେ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା ଚକ (ସୁରସେନ ଚକ) ଓ ଉଆ (ଭାଟି)କୁ ସଫା କରି ଦିଅନ୍ତି। ଭାଟିକୁ ଗୋବର ଓ ବନମାଟି ଲିପି ଦିଅନ୍ତି। କୁରାଳ ପଞ୍ଚମୀ ଦିନ ଭୋର୍ ରୁ ଭାଟି,ଚକ ଓ ଘରେ ଚିତା ପକାଇ ଦିଅନ୍ତି। ପ୍ରଥମ ଦିନ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଆସି ପୂଜା,ହୋମ ସହ ଠାକୁର ଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ଓ ସମସ୍ତ ଉପକରଣ କୁ ପୂଜା କରିଥାନ୍ତି। ପୂଜା ସରିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମସ୍ତେ ନିଷ୍ଠାର ସହ ଉପବାସ କରିଥାଆନ୍ତି।ପ୍ରଥମ ଦିନ (କୁରାଳ ପଞ୍ଚମୀ) ଅରୁଆ ଅନ୍ନ, ଡାଲମା,ଶାଗ ଇତ୍ୟାଦି ରନ୍ଧା ଯାଇ ଭୋଗ ହୋଇଥାଏ।ଦ୍ଵିତୀୟ ଦିନ ( ଓଢଣ ଷଷ୍ଠୀ) ରେ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ରେ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ର ଘୋଡଲାଗି ହେବା ସହ କୁମ୍ଭକାର ମାନେ ଚକ, ଭାଟି ଓ ବିଭିନ୍ନ ସରଞ୍ଜାମ କୁ ନୂଆ ଲୁଗା ରେ ଘୋଡାଇ ଦିଅନ୍ତି। ଏହି ଦିନ ଘରେ ସମସ୍ତେ ନୂଆ ପିନ୍ଧନ୍ତି। ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ପିଠାପଣା ହୋଇ ଭୋଗ ହୁଏ । ତୃତୀୟ ଦିନରେ ଖେଚେଡ଼ି ଓ ଚତୁର୍ଥ ଦିନରେ ଦହି ପଖାଳ ଭୋଗ ହୋଇଥାଏ।ପଞ୍ଚମ ଦିନରେ ଚକୁଳି,ଖୀରି ଭୋଗ କରି ଠାକୁରଙ୍କୁ ବିସର୍ଜନ କରିଥାଆନ୍ତି। ପୂଜା ବିଧି ଅନୁସାରେ ଏହି ପାଞ୍ଚ ଦିନ କୁମ୍ଭକାର ମାନେ କାହା ଘରକୁ ଯାଆନ୍ତି ନାହିଁ କି କାହା ଘରେ ଖାଆନ୍ତି ନାହିଁ। କିନ୍ତୁ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ଅନ୍ୟ ସେବାୟତମାନେ ଅନ୍ୟ କାହା ଘରେ ନ ଖାଇଲେ ମଧ୍ୟ ଏହି ପାଞ୍ଚ ଦିନ କୁମ୍ଭକାର ଙ୍କ ଘରେ ଭୋଗ ଖାଇଥାଆନ୍ତି। ଏହି ପୂଜା ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଭାବରେ ନିଜ ନିଜ ଘରେ ପାଳିତ ହେଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ , ଭାଇ ମାନେ ଏକାଠି ହୋଇ ରୁଦ୍ରପାଳ ଓ ରତ୍ନେଶ୍ଵରୀ ଙ୍କୁ ସ୍ଥାପନା କରି ପୂଜା କରିଥାଆନ୍ତି। ଏହି ପାଞ୍ଚ ଦିନ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କୁମ୍ଭାରପଡ଼ା ଓ ଟିକରପଡ଼ା ଅଞ୍ଚଳ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ସଜେଇ ହୋଇଯାଏ। ଶେଷ ଦିନ ମନ୍ତ୍ର ବିସର୍ଜନ ପରେ ସମସ୍ତେ ଏକାଠି ହୋଇ ମୂର୍ତ୍ତି ମାନଙ୍କୁ ଜଳ ବିସର୍ଜନ ପାଇଁ ଅଠରନଳା କୁ ନେଇଯାଆନ୍ତି। କୁମ୍ଭକାର ଙ୍କ ଠାକୁର ରୁଦ୍ରପାଳ ଓ ରତ୍ନେଶ୍ଵରୀ ଆଉ କେହି ନୁହନ୍ତି ବରଂ ବିଷ୍ଣୁ ଓ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ।